Robrecht Stock: archief

Het archief van R. Stock (ongeveer 30 m) is vooral belangrijk voor de geschiedenis van het onderwijs in West-Vlaanderen en van het V.S.O. De nummering in de dozen en mappen heeft geen speciale betekenis. Sommige titels werden in het vet gezet. Volgens W. de Smaele zijn dat de belangrijkste stukken.

Op 15 en 16 december 1999 hebben we, op uitdrukkelijk verzoek van RS, al zijn boeken en papieren naar de Cultuurbibliotheek verhuisd. Bij het behandelen van zijn archief heb ik me vaak de vraag gesteld hoe het toch mogelijk is dat zo'n klare geest zo slordig kon zijn op zijn bureau en zo'n chaotisch geschrift kon hebben. Zijn geest was duidelijk vlugger dan zijn hand kon schrijven.

Zijn archief was aanvankelijk een berg papier. Dat moet dus letterlijk genomen worden. De laatste jaren maakte hij wel bundeltjes, die hij met een stevig koord samenbond, maar zelfs die bundeltjes zijn dikwijls een allegaartje. Ze kregen meestal een opschrift mee. B.v. "Vooral leerplannen VSO". Die bundeltjes zijn schilderachtig. In een bundel waarin vooral krantenknipsels staken vond ik dan plots een kaartje van zijn vriend Valeer Albers gedateerd 23 Oogst 1921 ... "tot in Thorhout waarschijnlijk hé en dan binnen een week of vier in Roeselare". Toen trokken ze samen naar het seminarie om priester te worden. En uit 1970 vond ik een brief terug uit Taipeh: "dank voor de milde nieuwjaarsgift". Zijn vriend Albers was Scheutist geworden: missionaris in China, daarna in Taiwan. In het archief vinden we veel interesse voor de missies en met meerdere missionarissen had hij goede contacten.

Het belangrijkste stuk uit zijn archief zijn twee lijvige boekdelen die hij schreef over zijn leven: "Van boswereld tot boskluis" 1904-1987. Zoals genbruikelijk maakte hij meerdere exemplaren en werkte die dan afzonderlijk bij. Mijnheer de kanunnik was ervan overtuigd dat elke tekst kon verbeterd worden en dat deed hij dan ook voortdurend. Daardoor is het moeilijk twee gelijke versies van één tekst te vinden. Eén exemplaar bevat de notitie "volledigst exemplaar". Zelfs de titel is een tweede versie want de eerste is overplakt en luidde: "Levensflarden of lappendeken? Een bosstreek, een bosjongen en de rest". Veel geschriften van de kanunnik hebben iets baroks. Zijn levensverhaal kreeg een typerend motto mee dat hij zelf opstelde: "Word jezelf. Wees jezelf, alzijdig ontvankelijk, ruim mededeelzaam." De inhoud en de stijl tekenen hem helemaal.

Deze twee boeken zijn belangrijk. Ze bevatten niet alleen zijn levensverhaal met veel foto's en documenten maar bieden ook veel informatie over enkele grote projecten waarvoor hij zich heeft ingezet. Alles netjes ingedeeld. Op blz. 287 vinden we de inhoudstafel van het eerste volume. Vier delen:
1. tot zijn seminarietijd;
2. 1921-1930: zijn seminarietijd en zijn studies in Leuven;
3. 1930-1955: leraar;
4. hoofdinspecteur 1955-1973.
Van dat vierde deel werd het laatste stuk niet geschreven. Het moest handelen over ontmoetingen met Mgr. De Smedt, Mgr. Vital Vangheluwe, Daniël Coens, collega's, directeuren van de colleges en ontmoetingen met vrienden.
Persoonlijk denk ik dat hij dat stuk niet durfde schrijven. In de persoonlijke omgang was hij aangenaam en luisterbereid, maar wanneer hij iets op papier zette werd hij scherp en dat wist hij.
Dit levensverhaal is fragmentarisch en schetst alleen enkele grote lijnen. Er zijn wel merkwaardige bladzijden te lezen b.v. over zijn beoordeling van zijn seminarietijd en hoe hij zijn jeugd verheerlijkte en zijn streek Sint-Pietersveld. Hij schreef daar uitvoerig over.
Over het ontstaan van zijn boek 'Hellas en wij' vernemen we niets. Over de reizen die hij ondernam en organiseerde spreekt hij niet. Zelfs over de Cultuurbibliotheek is bijna niets te vernemen. Er is wel een ander document bewaard, namelijk zijn speech bij de opening van de bibliotheek op het college waar hij de geschiedenis van de Cultuurbibliotheek vertelt.

Het tweede volume herneemt het vierde deel van het eerste volume vanaf zijn aanstelling tot inspecteur, maar werkt die periode verder uit. Het exemplaar dat we hier bespreken kreeg de volgende notitie mee in handschrift: "Exemplaar R. Stock. Verreweg het volledigste - ofschoon de andere qua tekst even volledig zijn. Zover het mogelijk is juist te oordelen zijn alle verbeteringen en andere dingen meer in dit exemplaar ingewerkt. 13.05.97.". Deze opmerking is tekenend voor de kanunnik: hij wil juist oordelen. Het gaat dan in dat stuk ook over belangrijke kwesties. Hij wil duidelijk geschiedenis schrijven. Hij onderscheidt twee punten: zijn beleid als inspecteur en wat hij ironisch noemt 'drie speciale tornooien', en die zijn:
de strijd om het VSO, de expansie van het hoger onderwijs in West-Vlaanderen en het HOBU in het bisdom Brugge. Ook dit deel bevat interessante documenten die de tekst illustreren.
Wie het leven van de kanunnik wil schijven beschikt daarmee over heel wat materiaal. Het Liber amicorum dat hem in 1975 aangeboden werd, is daarbij vergeleken een verzameling anecdoten en in die zin een goede aanvulling.

Kanunnik Stock was een veelzijdig man: alzijdig ontvankelijk mag men wel zeggen. Wanneer het donker werd na lange gesprekken op zijn kamer declameerde hij Verhaeren. Hij kon genieten van een mooie uitgave van Seuphor. Hij bestudeerde Griekse vazen - in zijn bibliotheek staken tientallen werken over dat onderwerp en overal staken briefjes en kaartjes tussen en opmerkingen. Dat Hellas boven lag weten allen maar wie weet dat hij in Leuven promoveerde op een moraaltheologisch onderwerp nl. het recht op werkstaking?
Het werk staken? Toen hij in de geriatrie opgenomen werd maakte hij plannen voor later.

1. Pak documenten door RS zelf ingepakt en voorzien van
   "Door niemand laten gebruiken voor 01.01.2025."
2. Boek 25 jaar HTI. Exemplaar van RS.
3. Kaft met documenten jaren 60-70
4. Bundel documenten door RS verzameld 
    "Strukturering HTO-bisdom Brugge 1959-1976"
5. Bundel HTI Brugge.
    Vergaderingen van Raad van Beheer en modellen van propagandafolders.
6. Groene kaft Raad van Beheer HTI.
7. Bundel jaren '80.
8. Bundel jaren '90.
9. Rond senator Dries Claeys.	

  bv  - Het kamerdebat over het vrij hoger onderwijs in Noord-Nederland
        - Oud Hellas van groepsmens tot individu
        - Cursus 1924 van Groot Seminarie
        - artikels: Ons erfdeel, Onze alma mater, Kultuurleven

- Brieven van RS 1923: Betwiste viering leraar Roeselare
                            1938: Conflict met principaal
- Een bruine envelop "Reis naar Duitsland 1937"
     Bevat volgende stukken:
     1. Het "Duitschlandnummer" van Volk (Nr 2 van 3de jg. 1937-38)
     2. Een bundel (ongeveer 40 p.) losse fardebladen met potlood geschreven
        door R.S.
        R.S. heeft deze nota's wellicht gebruikt om verslag uit te brengen over
        zijn reis naar Duitsland in 1937. Zijn betoog bevat 7 punten:
         1. Wat ziet ge van het Hitlerregime in Duitsland
         2. Hoe wordt de Duitser over het buitenland ingelicht
         3. Enkele huishoudelijke inlichtingen
         4. Hoe staat het in Duistsland met de persoonlijke vrijheid in
             't gewone leven: kunt ge daar adem halen?
         5. De godsdienstige moeilijkheden met hun terugslag op 't privaat leven
         6. Hoeveel rechtzinnige aanhangers telt de Hitlerbeweging dan wel
         7. Hoe staat het met de jeugd
     3. Krantenknipsels 1936-38   
     4. De tekst van Mit brennender Sorge
     5. Een artikel uit Universitas 1939 van Willem Van de Nieuwenhuysen:
        Het Nationaal-Socialisme in het werkelijk leven van den arbeidsdienst.
     6. 4 gestencileerde blz. De Vlaamsche Vlagge 10 mei 1941 nr 3 over de 
        voedselbevoorrading der Belgische bevolking.
     7. R.S. over nieuwe belastingen door de bezetter (3 p.)
- Zelfstudie. Getypt blad voor 5e en 6e 1937
   - Brieven van RS toen hij door de Duitsers aangehouden werd in 1941
   - Schriftje waarin RS gedichtjes schreef: 1922 
     Feestdag van de H. Hilarius
   - Recensies over Het Griekse drama en de Westerse mens
   - Standpunt van RS over behoudsgezinden. Brief aan Mgr. De Smedt 1969
   - Lezing in twee schriftjes over Newman (1923 ?)

   Over de doodstraf
    In memoriam's
    Lezing over Griekse goden
    Lezing Wevelgem 1974 ?
    Over Hervorming in de Nederlanden
    Over humanisme en humaniora
    Lezing St. Barbara 1979
    HTI-Oostende: Op zoek naar nieuwe leermethodes?
    Correspondentie met Van Brabant over hun boek
    Lezing Kunnen we God missen ? 1949
    Enkele wendingen in het socialiserings- en 
    democratiseringsproces van school en onderwijs 
    de jongste 25 jaar (1980)
    Homilie begrafenis Jules D'hoore 1994
    Causerie St. Leo 1986
    Over het technisch onderwijs voor de 
    Grauwe Zusters Roeselare
    Bundel: Nederlandse spelling
      o.a. 1936 Vakantieleergang bij ZZ Maricolen in Brugge
    Knipsels bij 'Humaiora'
    Leuven 1949 Humanisme en humaniora
    Leuven 1949 Over godsdienstige toestanden 
    in de staatsscholen
    Roeselare 1951 Taalkennis en esthetisch genieten 

   Over OLV 1943-44: Coletientjes
   Gedurige aanbidding 1931
   Missiezondag 1936
   Allerheiligen 1934
   Kerstdag 1931 - Epiphania
   Een Engelse tekst: I believe in the one church
   Een prentkaart naar RS in schoolkolonie (!) door Paul 
   Katholieke Aktie (in het Frans) 1933-1934
   Eerste vrijdag sept. 1930
   Nota's over patrologie 1928-1930
   Toespraken voor VKAJ-leidsters (1941 Betanië)
     over gezinsverbondenheid, levensplan, gebedsleven, verant-
     woordelijkheid, naastenliefde, levenssterkte, Het schone leven
   Toespraken voor welpenleidsters (1948 Zevenkerke)
   Teksten over passie 1933-1927
   11 juli toespraak in 1937

   Over Loisy (later gepubliceerd in Avond)
   Verhandeling over 4e evangelie
   Over Rome-reis
   Documenten over Periscoop (blad waaraan hij meewerkte)
   Over Euripides - Hesiodes - De Ilias - Herodotos
   Romeinse banen bij ons (bruine envelop met landkaarten)
   De Bijbel als religieus boek. 1950
   Vergeet niet te leven
   Sint Thomas. 1950
   Lezing over antieke medici. 1950
   De rol van het schoolhoofd
   Losse gedachten gepikt uit publicaties van RS. 1975
   Uit H. Somers over de S.J.
   Tot leraars. 1965
   Catechese voorbereidende teksten. 1959
   Schoolpastoraal. 1969
   Studiemiddagen geschiedenis. maart 1973
   Het technisch onderwijs en kultuur. 1976
   Documenten over Rijksonderwijs
   St. Lucasgilden o.a. over narco-analyse. 1952
   Congres Kath. Middelbaar Ond. 1952   
   Godsdienstleer. 1952
   Voorbereiding plechtige communie. 1960
   Pastoraal. 1970
   Over film. 1943
   Schrift o.a. standpunt vervlaamsing Gent
   Stukje dagboek RS 1922
   Polemiek met Vlerick 1952
   De extatische godsbeleving en het Mainadisme. 1975
   Onderzoek Latijns opstel 1963
   Onderzoek begin Latijn 

   Over aankoop van grond in St.-Michiels
   Oordeel van Firma Bekaert over onderwijs 1942
   Over leken-directeurs 1967-68
   Documenten bij Christus en zijn kerk. 1950-55
   Bundel (door RS ingepakt) over pluralistische gemeenschapsschool
   Dossier P. Deleu HTI 1994-95
   Allerlei fichen: examenvragen, citaten, briefjes van
     leerlingen voor identificatie